- ពុទ្ធានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានពុទ្ធគុណជាអារម្មណ៍។
- ធម្មានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានធម្មគុណជាអារម្មណ៍។
- សង្ឃានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានសង្ឃគុណជាអារម្មណ៍។
- សីលានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានសីលគុណជាអារម្មណ៍។
- ចាគានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានចាគគុណជាអារម្មណ៍។
- ទេវតានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានសទ្ធាទិគុណរបស់ទេវតា និងសទ្ធាទិគុណរបស់ខ្លួនជាអារម្មណ៍។
- មរណានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានសេចក្តីស្លាប់ជាអារម្មណ៍។
- កាយគតាសតិ សេចក្តីរលឹកក្នុងកាយ មានអាការៈ៣២ជាអារម្មណ៍។
- អានាបានស្សតិ សេចក្តីរលឹក មានខ្យល់ដង្ហើមចេញចូលជាអារម្មណ៍។
- ឧបសមានុស្សតិ សេចក្តីរលឹករឿយៗ មានគុណរបស់ព្រះនិព្វានជាអារម្មណ៍។
ពុទ្ធានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីមានចិត្តជ្រះថ្លាក្នុងគុណរបស់ព្រះពុទ្ធមិនឲ្យមានកម្រើក ហើយចូលទៅរកទីដែលស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រលឹកដល់គុណរបស់ព្រះពុទ្ធចាប់ដើមតាំងអំពី ឥតិបិសោ ភគវា រហូតដល់ ពុទ្ធោ ភគវា ជាទីបំផុត។
ក្នុងការពិចារណារលឹកគុណព្រះពុទ្ធនេះ យោគាវចរ ត្រូវឲ្យដឹងសេចក្តីអធិប្បាយក្នុងគុណនោះៗ ឲ្យបានសព្វគ្រប់ផង។
ដោយអំណាចនៃការរលឹករឿយៗ នូវពុទ្ធគុណ ចិត្តរបស់ព្រះយោគី ក៏ប្រាសចាកកិលេស គឺ រាគៈ ទោសៈ មោហៈ តម្កល់នៅត្រង់ចំពោះទៅរកព្រះតថាគត ព្រមទាំងនីវរណធម៌ ក៏ទ្រោមចុះផង វិតក្កៈ និងវិចារៈ ក៏កើតឡើង ត្រិះរិះពិចារណារឿយៗនូវពុទ្ធគុណ មានអរហំជាដើម ហើយបីតិក៏កើតឡើងជាបទដ្ឋានយ៉ាងនេះ កាយបស្សទ្ធិ និងចិត្តបស្សទ្ធិ គឺសេចក្តីស្ងប់កាយ និងសេចក្តីស្ងប់ចិត្តក៏កើតឡើង បណ្តាលឲ្យព្រះយោគីប្រាសចាកសេចក្តីក្រវល់ក្រវាយ ស្ងប់រំងាប់យ៉ាងនេះហើយ សុខៈប្រព្រឹត្តទៅក្នុងកាយ និងចិត្តក៏កើតឡើងទៀត ពេលនោះចិត្តរបស់ព្រះយោគី ក៏តម្កល់នៅមាំក្នុងពុទ្ធគុណជាអារម្មណ៍ អង្គឈានកើតឡើងក្នុងខណៈជាមួយគ្នាវៀរតាមលំដាប់ដូចនេះ។ តែក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋាននេះ មានអំណាចកើតឡើងត្រឹមតែ ឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចឲ្យកើតបានដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះគុណរបស់ព្រះពុទ្ធជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រះយោគីមិនអាចនឹងរលឹកឲ្យសព្វគ្រប់ទៅបាន។
អានិសង្សនៃពុទ្ធានុស្សតិ
យោគីដែលមានពុទ្ធានុស្សតិប្រកបរឿយៗហើយ ជាអ្នកមានសេចក្តីគោរព ឱនលំទោនក្នុងព្រះសាស្តាមែនពិត ថែមទាំងបានដល់នូវ សទ្ធា សតិ បញ្ញា និងបុណ្យដ៏ទូលំទូលាយ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ នឹងជាអ្នកអាចគ្របសង្កត់នូវភ័យជាពន្លឹក និងអត់សង្កត់នូវសេចក្តីទុក្ខដែលកើតឡើងហើយ និងបានចំពោះនូវសំវាសសញ្ញា គឺសេចក្តីសំគាល់នៅរួមជាមួយនឹងព្រះសាស្តាថែមទៀត ម្យ៉ាងទៀត សូម្បីសរីរៈនៃយោគីនោះ ក៏គួរដល់កិរិយាបូជា ដូចជាផ្ទះ គឺចេតិយ ដែលជនអ្នកត្រូវការដោយបុណ្យ នាំគ្នាបូជា ហើយចិត្តសោតរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងឱនទៅក្នុងពុទ្ធភូមិ។
ម្យ៉ាងទៀត យោគីនោះជាអ្នក ហាក់ដូចជាឃើញព្រះសាស្តាក្នុងទីចំពោះមុខ មានហិរិ សេចក្តីខ្មាសបាប ឱត្តប្ប សេចក្តីស្លុតនឹងអំពើបាប មិនហ៊ានប្រព្រឹត្តកន្លងនូវអំពើខុសឆ្គងក្នុងធម៌វិន័យ ប្រសិនបើមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនូវធម៌ជាន់ខ្ពស់ទេ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខដោយពិត។
ធម្មានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីមានចិត្តជ្រះថ្លាក្នុងគុណរបស់ព្រះធម៌ កុំឲ្យមានកម្រើក ហើយចូលទៅរកទីស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រឭកដល់គុណរបស់ព្រះបរិយត្តិធម៌ និងព្រះនព្វលោកុត្តរធម៌ ចាប់ដើមអំពី ស្វាក្ខាតោ ភគវតា ធម្មោ ដរាបដល់ បច្ចត្តំ វេទិតព្វោ វិញ្ញូហិ ជាទីបំផុត។
ដោយអំណាចនៃការនឹករលឹករឿយៗ នូវគុណព្រះធម៌ គុណទាំងឡាយ មានចិត្តដែលស្ងប់ចាកកិលេស គឺរាគៈ ទោសៈ មោហៈ រហូតដល់បានសម្រេចឧបចារជ្ឈាន កើតឡើងតាមលំដាប់ មានសភាពដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យសម្រេចដល់ឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងឲ្យបានដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះគុណរបស់ព្រះធម៌ ជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រះយោគីមិនអាចនឹងរលឹកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
អានិសង្សធម្មានុស្សតិ
ព្រះយោគីដែលប្រកបក្នុងធម្មានុស្សតិរឿយៗ នឹងជាអ្នកមានសេចក្តីគោរពកោតក្រែង ធ្វើនូវសេចក្តីគោរពដ៏ធ្ងន់ក្នុងព្រះធម៌ ដល់នូវគុណ មានសទ្ធាទិគុណដ៏ទូលំទូលាយ ច្រើនដោយបីតិ និងបាមោជ្ជៈ គ្របសង្កត់នូវភ័យដ៏ពន្លឹកបាន អាចអត់ទ្រាំនឹងទុក្ខដែលកើតឡើង ហើយបានចំពោះនូវសេចក្តីសំគាល់នៅរួមជាមួយព្រះធម៌មែនពិត។
ម្យ៉ាងទៀត ឯសរីរៈរបស់យោគីនោះ នឹងគួរដល់កិរិយាបូជា ហាក់ដូចជាផ្ទះ គឺព្រះចេតិយ ឯចិត្ត រមែងឱនទៅក្នុងកិរិយាត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរធម៌ ហើយយោគីនោះ ជាអ្នកមានហិរិ និងឱត្តប្ប មិនប្រព្រឹត្តកន្លងខុសចាកធម្មវិន័យ ចិត្តនៃយោគីនោះ កាលមិនទាន់ត្រាស់ដឹងនូវឧត្តរធម៌ទេ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខដោយពិត។
សង្ឃានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីមានចិត្តជ្រះថ្លាក្នុងគុណរបស់ព្រះសង្ឃ កុំឲ្យកម្រើក ហើយចូលទៅរកទីស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រឭកដល់គុណរបស់ព្រះអរិយសង្ឃ ចាប់ផ្តើមអំពី សុបដិបន្នោ ភគវតោ សាវកសង្ឃោ ដរាបដល់ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្ស ជាទីបំផុត។
ដោយអំណាចនៃការនឹករលឹករឿយៗ នូវគុណនៃព្រះសង្ឃ គុណធម៌ទាំងឡាយ មានចិត្តដែលស្ងប់ចាកកិលេស គឺរាគៈ ទោសៈ មោហៈ រហូតដល់បានដល់ឧបចារជ្ឈាន កើតឡើងតាមលំដាប់ មានសភាពដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យសម្រេចត្រឹមតែឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងឲ្យដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះគុណរបស់ព្រះសង្ឃ ជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រះយោគីមិនអាចនឹងរលឹកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
អានិសង្សនៃកិរិយារឭកនូវសង្ឃគុណ
ព្រះយោគីដែលបានប្រកបក្នុងសង្ឃានុស្សតិរឿយៗ នឹងជាអ្នកមានសេចក្តីគោរព កោតក្រែង ធ្វើនូវសេចក្តីគោរពដ៏ធ្ងន់ក្នុងព្រះសង្ឃ ដល់នូវគុណ មានសទ្ធាទិគុណដ៏ទូលំទូលាយ ច្រើនដោយបីតិ និងបាមោជ្ជៈ គ្របសង្កត់នូវភ័យដ៏ពន្លឹកបាន អាចអត់ទ្រាំនឹងទុក្ខដែលកើតឡើងហើយ បានចំពោះនូវសេចក្តីសំគាល់នៅរួមជាមួយព្រះសង្ឃមែនពិត។
ម្យ៉ាងទៀត ឯសរីរៈរបស់យោគីនោះ នឹងគួរដល់កិរិយាបូជា ហាក់ដូចជារោងឧបោសថ ដែលព្រះសង្ឃមកជួបជុំគ្នា។ ចិត្តរបស់ព្រះយោគីនោះ រមែងឱនទៅក្នុងកិរិយាត្រាស់ដឹងនូវសង្ឃគុណ ហើយយោគីនោះ ជាអ្នកមានហិរិ និងឱត្តប្ប មិនប្រព្រឹត្តកន្លងខុសចាកធម្មវិន័យ កាលមិនទាន់ត្រាស់ដឹងនូវឧត្តរធម៌ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខដោយពិត។
សីលានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ ត្រូវជម្រះសីលរបស់ខ្លួនឲ្យបរិសុទ្ធ ហើយចូលទៅរកទីដែលស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រឭកដល់សីលគុណរបស់ខ្លួនថា ឱ ! ហ្ន៎ សីលទាំងឡាយរបស់អញ មិនមានដាច់ មិនមានធ្លុះ មិនមានពពាល មិនមានពព្រុះ រួចផុតអំពីខ្ញុំរបស់តណ្ហា គួរឲ្យអ្នកប្រាជ្ញ មានព្រះពុទ្ធជាដើម លោកពោលសរសើរ តណ្ហា និងទិដ្ឋិពាល់ត្រូវមិនបាន ប្រព្រឹត្តទៅព្រមដើម្បីឲ្យបាននូវសមាធិ ដោយអំណាចដែលយោគីនឹករលឹករឿយៗ នូវសីលរបស់ខ្លួន គុណធម៌ទាំងឡាយ មានចិត្តដែលស្ងប់ចាកកិលេស គឺរាគៈ ទោសៈ មោហៈ រហូតបានសម្រេចដល់ឧបចារជ្ឈាន កើតឡើងតាមលំដាប់ មានសភាពដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យសម្រេចត្រឹមតែឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងឲ្យដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះសីលគុណជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រោះយោគីមិនអាចនឹករលឹកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
អានិសង្សនៃសីលានុស្សតិ
យោគីដែលបានប្រកបក្នុងសីលានុស្សតិរឿយៗ នឹងជាអ្នកមានសេចក្តីគោរព ក្នុងសិក្ខា មានកិរិយាប្រព្រឹត្តស្មើ មិនប្រមាទក្នុងបដិសណ្ឋារៈ ប្រាសចាកភ័យដែលកើតអំពីការតិះដៀលខ្លួនឯងជាដើម ជាអ្នកឃើញភ័យ សូម្បីក្នុងទោសបន្តិចបន្តួច តែងដល់នូវសទ្ធាទិគុណដ៏ទូលំទូលាយ ហើយច្រើនដោយបីតិ និងបាមោជ្ជៈ កាលបើមិនទាន់ត្រាស់ដឹងឧត្តរធម៌ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅខាងមុខដោយពិត។
សេចក្តីពន្យល់អំពីសីល
អខណ្ឌានិ សីលមិនដាច់។ សេចក្តីថា ទុកជាសីលរបស់គ្រហស្ថក្តី សីលរបស់បព្វជិតក្តី ដែលមិនដាច់ គឺមិនបែកធ្លាយត្រង់សីលខាងដើម ឬសីលត្រង់ទីបំផុត ដូចជាសំពត់សាដកដែលមិនដាច់ជាយដូច្នោះ ដូចតួយ៉ាងសីល៥ សីលទី១ គឺចេតនាជាហេតុវៀរចាកកិរិយាញុំាងសត្វមានជីវិតឲ្យធ្លាក់ចុះកន្លង ជាសីលខាងដើម, សីលទី៥ គឺចេតនាជាហេតុវៀរចាកហេតុជាទីតាំងនៃសេចក្តីប្រមាទ គឺផឹកនូវទឹកស្រវឹង បានដល់សុរា និងមេរ័យ ជាសីលត្រង់ទីបំផុត ដែលមិនដាច់នោះ គឺមិនបែកធ្លាយត្រង់សីលទី១ និងទី៥ហ្នឹងឯង។
អច្ឆិទ្ទានិ សីលមិនធ្លុះ។ សេចក្តីថា មិនបែកធ្លាយត្រង់សីលចំកណ្តាល ដូចជាសំពត់សាដក ដែលមិនធ្លុះត្រង់ពាក់កណ្តាលសំពត់ដូច្នោះ ដូចតួយ៉ាងសីល ៥ គឺមិនបែកធ្លាយត្រង់សីលទី ៣ ហ្នឹងឯង។
អសពលានិ សីលមិនពពាល។ សេចក្តីថា ដូចតួយ៉ាងសីល ៥ មិនបែកធ្លាយត្រង់សីលទី ២ ឬទី ៣ តាមលំដាប់ដូចជាមេគោ មិនមានសម្បុរនៃសរីរៈ ពពាលត្រង់ទីណាមួយ។ មេគោពពាលនោះ បានដល់មេគោដែលមានសម្បុរណាមួយ មានសម្បុរលឿងជាដើម ឆ្នូតត្រង់ពោះ ឬត្រង់សរីរៈណាមួយ មានសណ្ឋានវែង ឬមូល។
អកម្មាសានិ សីលមិនពព្រុះ។ សេចក្តីថា មិនបែកធ្លាយត្រង់សីលជាចន្លោះៗ ដូចតួយ៉ាងសីល ៥ មិនបានបែកធ្លាយត្រង់សីលទី ២ ទី ៤ ជាដើម ដូចជាមេគោ ដែលមិនមានសម្បុរពព្រុះដូច្នោះ សីលពព្រុះនោះ បានដល់សីលដែលបែកធ្លាយជាចន្លោះៗ មិនបានតាមលំដាប់សីលឡើយ ដូចយ៉ាងសីល ៥ សីលទី ២ បែកធ្លាយ ហើយសីលទី ៣ មិនបានបែកធ្លាយទេ ទៅបែកធ្លាយត្រង់សីលទី ៤ ដូចមេគោដែលមានសម្បុរអុចៗ បន្តក់ៗ ពព្រុះពេញរាងកាយដូច្នោះដែរ។
ភុជិស្សានិ សីលរួចអំពីតណ្ហា។ សេចក្តីថា សីលដែលយោគីរក្សាមិនមានសេចក្តីប្រាថ្នាចង់បានសម្បត្តិអ្វីៗ ក្នុងភពឡើយ រីឯសីលដែលជាខ្ញុំតណ្ហានោះវិញ បានដល់សីលដែលបុគ្គលរក្សា ហើយប្រាថ្នាចង់បានសម្បត្តិក្នុងភពដែលកើតអំពីសីលនោះឯង។
វិញ្ញុបសដ្ឋានិ សីលគួរឲ្យអ្នកប្រាជ្ញ មានព្រះពុទ្ធជាដើម ពោលសរសើរ។ សេចក្តីថា សីលដ៏ស្អាតបរិសុទ្ធ ជាសីលមិនដាច់ មិនធ្លុះ មិនពពាល មិនពព្រុះ រួចពីខ្ញុំតណ្ហា មិនប៉ះពាល់ដោយតណ្ហា និងទិដ្ឋិ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីបានសមាធិហ្នឹងឯង។
អបរាមដ្ឋានិ សីលដែលតណ្ហា និងទិដ្ឋិពាល់ត្រូវមិនបាន។ សេចក្តីថា សីលដែលតណ្ហា គឺសេចក្តីប្រាថ្នាសម្បត្តិក្នុងភព និងទិដ្ឋិ សេចក្តីយល់ឃើញប្រកាន់ថា សីលរបស់អញ ឬថាអញបរិសុទ្ធត្រឹមតែសីលប៉ុណ្ណោះ ប្រកាន់ស្អិតត្រឹមសីល និងវត្តប៉ុណ្ណោះឯងជាដើម ពាល់ត្រូវក្តី សីលដែលអ្នកណាមួយអាចចោទបានថា នេះជាទោសក្នុងសីលរបស់អ្នកឯង ដូច្នេះក្តី ហៅថា បរាមដ្ឋានិ រីឯ អបរាមដ្ឋានិ សីលដែលតណ្ហា និងទិដ្ឋិពាល់ត្រូវមិនបាននោះ គឺសីលដែលរួចចាកពីតណ្ហា និងទិដ្ឋិមានសភាពបែបហ្នឹងឯង។
សមាធិសំវត្តនិកានិ សីលដែលប្រព្រឹត្តទៅព្រម ដើម្បីឲ្យបាននូវសមាធិ។ សេចក្តីថា សីលដែលញុំាងឧបចារសមាធិក្តី អប្បនាសមាធិក្តី ម្យ៉ាងទៀត ញុំាងមគ្គសមាធិក្តី ផលសមាធិក្តី ឲ្យប្រព្រឹត្តទៅបានហ្នឹងឯង។
ចាគានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីមានចិត្តឈានចុះក្នុងការបរិច្ចាគទានជាប្រក្រតី គប្បីចែករំលែកទានអស់កាលជានិច្ច ពេលដែលប្រារព្ធ និងចំរើន ត្រូវអធិដ្ឋានថា តាំងអំពីពេលនេះជាដើម កាលបើមានបដិគ្គាហកអ្នកទទួលយកនូវទាន តែអញមិនទាន់បានឲ្យទោះបី ១ ពំនូតយ៉ាងហោចជាមុន អញនឹងមិនបរិភោគខ្លួនឯងឡើយ។
កាលបើបានឲ្យទានដល់លោកអ្នកមានគុណវិសេសអង្គណាមួយ ទោះបីតិចក្តី ច្រើនក្តី រួចហើយចូលទៅរកទីស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រឭកចាគគុណរបស់ខ្លួនថា
អានិសង្ស ៥ ប្រការ [អានិសង្សរបស់ទាយកអ្នកឲ្យទាន មាន ៥ ប្រការគឺ អាយុវែង ១ សម្បុរល្អ ១ សេចក្តីសុខ ១ កម្លាំងច្រើន ១ ប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ ១ ន័យមួយទៀតថា បានជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្តនៃមហាជន ១ លោកសប្បុរសតែងគប់រក ១ មានកិត្តិស័ព្ទល្អ ១ បានឈ្មោះថា មិនប្រាសចាកធម៌របស់គ្រហស្ថ ១ ពេលទំលាយរាងកាយទៅ នឹងបានទៅកើតក្នុងសុគតិភព។] ដែលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សរសើរថា ជាលាភរបស់ទាយកអ្នកឲ្យនូវទាន អានិសង្សទាំងនោះ ជាលាភរបស់អញពិត ពុទ្ធសាសនាក្តី ភាពជាមនុស្សក្តី ដែលអញបានហើយ នេះឈ្មោះថា បានដោយប្រពៃ ព្រោះថា ពួកសត្វទាំងអស់កំពុងមានមន្ទិល គឺសេចក្តីកំណាញ់គ្របសង្កត់ជាប់ជានិច្ច ហើយអញម្នាក់ឯង មានចិត្តប្រាសចាកមន្ទិល គឺសេចក្តីកំណាញ់ បានបរិច្ចាគឲ្យទាន មានដៃលាងសំអាត ដើម្បីឲ្យនូវទេយ្យធម៌ដោយគោរពដោយដៃឯងសព្វកាល ជាអ្នកត្រេកអរក្នុងការលះបង់ គួរដល់កិរិយាសូម ពេញចិត្តក្នុងការឲ្យនូវទាន និងការចែករំលែក សូម្បីវត្ថុដែលខ្លួនគប្បីបរិភោគ។
ដោយអានុភាពនៃការនឹករលឹករឿយៗ នូវចាគរបស់ខ្លួន គុណធម៌ទាំងឡាយ មានចិត្តដែលស្ងប់ចាកកិលេស គឺរាគៈ ទោសៈ មោហៈ រហូតបានសម្រេចដល់ឧបចារជ្ឈាន កើតឡើងតាមលំដាប់ មានសភាពដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យចំរើនត្រឹមតែឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងឲ្យដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះចាគគុណជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រះយោគីមិនអាចនឹករលឹកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
អានិសង្សនៃចាគានុស្សតិ
យោគីដែលបានប្រកបក្នុងចាគានុស្សតិរឿយៗ នឹងជាអ្នកលះ បរិច្ចាគឲ្យនូវទានយ៉ាងក្រៃលែង មានអធ្យាស្រ័យមិនលោភ មានកិរិយាធ្វើអនុលោមតាមដោយមេត្តាជាប្រក្រតី ជាអ្នកអង់អាច ច្រើនដោយបីតិ និងបាមោជ្ជៈ កាលបើមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនូវធម៌ជាន់ខ្ពស់ក្នុងបច្ចុប្បន្នជាតិទេ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខ។
ទេវតានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីតាំងខ្លួនឲ្យតម្កល់ក្នុងគុណ មានសទ្ធាជាដើម ហើយចូលទៅរកទីស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ តម្កល់ស្មារតី រឭកសទ្ធាទិគុណរបស់ទេវតាទុកជាបន្ទាល់ ហើយរលឹកសទ្ធាទិគុណរបស់ខ្លួនថា
ទេវតាទាំងឡាយ មានទេវតាទាំងឡាយ ក្នុងជាន់ចាតុម្មហារាជិកា ជាន់តាវត្តឹង្ស ជាន់យាមា ជាន់តុសិត ជាន់និម្មានរតី ជាន់បរនិមិ្មតវសវត្តី មានទេវតាទាំងឡាយលើសអំពីនេះទៅទៀតក៏មាន ទេវតាទាំងឡាយនោះ ប្រកបដោយសទ្ធា សីល សុត ចាគ បញ្ញា មានសភាពយ៉ាងណា ទើបច្យុតអំពីមនុស្សលោកនេះទៅកើតក្នុងទេវលោក និងព្រហ្មលោកនោះៗ បាន សទ្ធា សីល សុត ចាគ បញ្ញា មានសភាពយ៉ាងនេះរបស់អញ ក៏មានព្រម។
ដោយអានុភាពដែលយោគីនឹករលឹករឿយៗ នូវគុណរបស់ទេវតាជាចំណែកមុន ហើយរលឹកនូវសទ្ធាទិគុណរបស់ខ្លួនដែលកំពុងមានខាងក្រោយ ចិត្តរបស់ព្រះយោគីក៏ប្រាសចាករាគាទិក្កិលេស តម្កល់នៅត្រង់សទ្ធាទិគុណ ព្រមទាំងនីវរណធម៌ទ្រោមចុះផង អង្គនៃឈានទាំងឡាយ ក៏កើតឡើងក្នុងមួយខណៈតាមលំដាប់ មានសភាពដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យចំរើនត្រឹមតែឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចនឹងឲ្យដល់អប្បនាឈានឡើយ ព្រោះសទ្ធាទិគុណជាគម្ភីរភាពក្រៃពេក ព្រះយោគីមិនអាចនឹករលឹកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
អានិសង្សនៃទេវតានុស្សតិ
យោគីដែលបានប្រកបក្នុងទេវតានុស្សតិរឿយៗ នឹងបានជាទីស្រឡាញ់ពេញចិត្តដល់ពពួកទេវតា បាននូវសទ្ធាទិគុណដ៏ទូលំទូលាយ ហើយស្ថិតនៅដោយឥរិយាបថទាំង ៤ ជាអ្នកច្រើនដោយបីតិ និងបាមោជ្ជៈ។ កាលបើមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនូវធម៌ជាន់ខ្ពស់ទេ នឹងមានសុគតិប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខ។
មរណានុស្សតិ
ព្រះយោគាវចរ គប្បីចូលទៅកាន់ទីដែលស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ ហើយធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយថា មរណំ ភវិស្សតិ ជីវិតិន្ទិ្រយំ ឧបច្ឆិជ្ជិស្សតិ សេចក្តីស្លាប់គង់តែនឹងមាន ជីវិតិន្ទ្រិយមុខជានឹងដាច់បង់ទៅ ឬថា មរណំ មរណំ សេចក្តីស្លាប់ សេចក្តីស្លាប់ ដូចនេះក៏បាន។
បើធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយយ៉ាងនេះហើយ នីវរណធម៌ ៥ មិនទាន់ទ្រោមចុះ ស្មារតីមិនទាន់តាំងនៅ កម្មដ្ឋានមិនទាន់ដល់នូវឧបចារៈ យោគីត្រូវរលឹកដល់សេចក្តីស្លាប់ ដោយអាការៈ ៨យ៉ាងតទៅទៀត។
អាការៈ ៨យ៉ាងនោះគឺ
- វធកបច្ចុបដ្ឋានតោ ត្រូវរលឹកថា សេចក្តីស្លាប់តាំងឡើងប្រាកដ ដូចជាសត្រូវងារដាវផ្គងដាក់លើ-ក។
- សម្បត្តិវិបត្តិតោ ត្រូវរលឹកថា ធម្មតា សម្បត្តិក្នុងលោក សុទ្ធតែកន្លងនូវវិបត្តិពុំបាន។
- ឧបសំហរណតោ ត្រូវរលឹកដល់ សេចក្តីស្លាប់របស់ខ្លួន ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់អ្នកដទៃ។
- កាយពហុសាធារណតោ ត្រូវរលឹកថា កាយនេះទួទៅដល់អន្តរាយច្រើនប្រការ មានត្រកូលនៃសត្វដង្កូវ ៨០ជាដើម។
- អាយុទុព្វលតោ ត្រូវរលឹកថា អាយុនេះមានកម្លាំងថយពន់ពេក ព្រោះថា ជីវិតរបស់សត្វទាំងឡាយ ជាប់ទៅដោយខ្យល់អស្សាសបស្សាសៈជាដើម។
- អនិមិត្តតោ ត្រូវរលឹកថា សេចក្តីស្លាប់មិនមានកំណត់ ព្រោះថា ជីវិតជាដើម របស់សត្វទាំងឡាយ រកកំណត់មិនបាន។
- អទ្ធានបរិច្ឆេទតោ ត្រូវរលឹកថា ជីវិតរបស់មនុស្សក្នុងកាលឥឡូវនេះ កំណត់យ៉ាងយូរបំផុតត្រឹមមួយរយឆ្នាំ ឬលើសបន្តិចបន្តួច។
- ខណបរិត្តតោ ត្រូវរលឹកថា ខណៈនៃជីវិតរបស់សត្វទាំងឡាយ បើពោលតាមបរមត្ថ តូចពេកណាស់ ប្រព្រឹត្តទៅបានតែត្រឹមមួយខណៈចិត្តប៉ុណ្ណោះ។
ត្រង់អាការៈទី ៣ គឺត្រូវប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គល ៧ពួកគឺ
- យសមហត្តតោ ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គលមានយសបរិវារ មានស្តេច មហាសម្មតិរាជ និងស្តេចមន្ធាតុ ជាដើម។
- បុញ្ញមហត្តតោ ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គលដែលមានបុណ្យច្រើន មាន ជោតិកសេដ្ឋី និងជដិលសេដ្ឋី ជាដើម។
- ថាមមហត្តតោ ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គលដែលមានកម្លាំងច្រើន មាន ស្តេចវាសុទេវ និងស្តេចពលទេវ ជាដើម។
- ឥទ្ធិមហត្តតោ ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គលដែលមានឫទ្ធិច្រើន ដូចព្រះមហាមោគ្គល្លាន។
- បញ្ញាមហត្តតោ ប្រៀបដោយសេចក្តីស្លាប់របស់បុគ្គលដែលមានប្រាជ្ញាច្រើន ដូច ព្រះសារីបុត្ត។
- បច្ចេកពុទ្ធតោ ប្រៀបដោយបរិនិព្វានរបស់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ។
- សម្មាសម្ពុទ្ធតោ ប្រៀបដោយបរិនិព្វានរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ។
គឺប្រៀបថា បុគ្គលដែលថ្កើនថ្កាន មានយស មានឫទ្ធិច្រើនយ៉ាងនេះ គង់មិនអាចគេចផុតពីសេចក្តីស្លាប់បាន អាត្មាអញក៏មិនអាចគេចផុតពីសេចក្តីស្លាប់បានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអំណាចឲ្យសម្រេចបានត្រឹមតែឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចសម្រេចដល់អប្បនាឈានបានឡើយ។
អានិសង្សនៃមរណស្សតិ
យោគីដែលមានមរណស្សតិប្រកបរឿយៗ នឹងជាអ្នកមិនប្រមាទ រមែងមិនត្រេកអរក្នុងភពទាំងអស់ លះបង់នូវសេចក្តីប្រាថ្នាក្នុងជីវិត ជាអ្នកតិះដៀលអំពើបាប ច្រើនដោយការមិនសន្សំទុក្ខ មិនមានសេចក្តីត្រេកអរក្នុងបរិក្ខារទាំងឡាយ ជាអ្នកមានអនិច្ចសញ្ញា ទុក្ខសញ្ញា អនត្តសញ្ញាសន្សំហើយ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះយោគីនោះ មិនមានសេចក្តីភ័យ មិនវង្វេងក្នុងពេលធ្វើមរណកាលទៅ បើមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនូវអមតៈធម៌ទេ បន្ទាប់អំពីបែកធ្លាយសរីរៈ នឹងមានសុគតិទៅខាងមុខដោយពិត។
កាយគតាសតិ
ព្រះយោគី គប្បីតម្កល់ស្មារតីក្នុងអាការៈ ៣២ ដែលមាននៅក្នុងកាយ មាន សក់ រោម ក្រចក ធ្មេញ ស្បែក សាច់ សរសៃ ឆ្អឹង ខួរក្នុងឆ្អឹង តម្រងបស្សាវៈ បេះដូង ថ្លើម វៀវ ក្រពះ សួត ពោះវៀនធំ ពោះវៀនតូច អាហារថ្មី អាហារចាស់ ខួរក្នុងក្បាល ប្រមាត់ ស្លេស្ម ខ្ទុះ ឈាម ញើស ខ្លាញ់ខាប់ ទឹកភ្នែក ខ្លាញ់រាវ ទឹកមាត់ ទឹកសំបោរ ទឹករំអិល ទឹកមូត្រ។
ព្រះយោគីគប្បី ធ្វើទុកក្នុងចិត្តនូវអាការៈ ទាំង ៣២នេះថា បដិកូល គួរខ្ពើម។
អានាបានស្សតិ
ព្រះយោគី គប្បីលើកឡើងនូវអានាបានស្សតិកម្មដ្ឋានមួយ យកមកចំរើនជាកំណត់ ឲ្យបានជាទីពឹងនៃចិត្ត ព្រោះថា កម្មដ្ឋាននេះ មានឧបការៈច្រើនសម្រាប់ធ្វើឲ្យបុគ្គលដែលមិនមានសតិ ចេះតែវង្វេង ភ្លេចច្រើនក្នុងកិច្ចការ ឲ្យមានសតិឡើងវិញ មានសេចក្តីដឹងខ្លួន ប្រកបព្រមក្នុងកិច្ចការ។ ព្រះយោគី ត្រូវមានស្មារតី និងញាណរលឹកដឹងឲ្យប្រាកដ ចំពោះខ្យល់ដកដង្ហើមចេញ និងខ្យល់ដកដង្ហើមចូល គ្រប់ឥរិយាបថទាំង ៤។
ឧបសមានុស្សតិ
ព្រះយោគីវចរ គប្បីចូលទៅកាន់ទីស្ងាត់ចាកអារម្មណ៍ផ្សេងៗ ហើយរលឹកដល់គុណរបស់ព្រះនិព្វាន ដែលជាគ្រឿងរម្ងាប់បង់នូវសំសារទុក្ខទាំងពួង។
ដោយអំណាចនៃការរលឹករឿយៗ នូវគុណនៃព្រះនិព្វាន គុណវិសេសទាំងឡាយ មានចិត្តស្ងប់ចាកកិលេស មានរាគៈជាដើម កើតឡើងតាមលំដាប់ រហូតដល់អង្គនៃឧបចារជ្ឈាន ក៏មានសភាពកើតឡើងដូចក្នុងពុទ្ធានុស្សតិកម្មដ្ឋានដែរ។
កម្មដ្ឋាននេះ មានអានុភាពឲ្យសម្រេចត្រឹមឧបចារជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ មិនអាចឲ្យសម្រេចដល់អប្បនាឈានបានឡើយ ព្រោះឧបសមគុណ ជាគម្ភីរភាព យោគីមិនអាចរឭកឲ្យសព្វគ្រប់បាន។
កម្មដ្ឋាននេះ យោគីចំរើនទៅឲ្យបានសម្រេចនូវគុណពេញលេញល្អ រមែងសម្រេចដល់ព្រះអរិយបុគ្គលតែម្យ៉ាង។ ឯអនុស្សតិ ៦ខាងដើម មានពុទ្ធានុស្សតិ ធម្មានុស្សតិ សង្ឃានុស្សតិ សីលានុស្សតិ ចាគានុស្សតិ ទេវតានុស្សតិ ក៏មានគុណសម្រេចល្អនៃព្រះកម្មដ្ឋានដូចគ្នានឹងឧបសមានុស្សតិដែរ។ សូម្បីឧបសមានុស្សតិ មានគុណសម្រេចពេញល្អ រមែងសម្រេចដល់ព្រះអរិយបុគ្គលតែម្យ៉ាងក៏ដោយ បុថុជ្ជនដែលធ្ងន់ក្នុងព្រះនិព្វាន ក៏គប្បីធ្វើទុកក្នុងចិត្តរឿយៗ ព្រោះថា សូម្បីត្រឹមតែការស្តាប់ប៉ុណ្ណោះ ក៏ចិត្តរបស់បុថុជ្ជន រមែងជ្រះថ្លាក្នុងព្រះនិព្វានដែរ។
អានិសង្សនៃឧបសមានុស្សតិ
យោគីដែលមានឧបសមានុស្សតិប្រកបរឿយៗហើយរមែងដេកជាសុខ ភ្ញាក់ឡើងជាសុខ មានឥន្ទ្រិយស្ងប់រម្ងាប់ល្អ មានចិត្តស្ងប់ ប្រកបព្រមដោយហិរិ និងឱត្តប្ប ជាទីជ្រះថ្លានៃមហាជន ជាបុគ្គលមានចិត្តលិចចុះក្នុងគុណដ៏ប្រណិត គឺព្រះនិព្វាន ជាទីគោរព សរសើរនៃសព្រហ្មចារី កាលមិនទាន់ត្រាស់ដឹងនូវឧត្តរធម៌ រមែងមានសុគិត ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខ។
សូមអនុមោទនា !!!
ឈូកក្រហម 